دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده، در ادامه سیاست‌های اقتصادی برون‌گرای خود، اخیراً از مجموعه‌ای از توافقات تجاری بزرگ با کشورهایی چون هند، عربستان سعودی و کنیا خبر داده است. این توافق‌ها که با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت صنعت داخلی آمریکا معرفی شده‌اند، با تردیدهایی از سوی تحلیلگران به دلیل نبود جزئیات اجرایی و حقوقی شفاف مواجه شده‌اند.
وعده‌هایی با ارقام چشمگیر
کاخ سفید اعلام کرده که هند قصد دارد ۲۵ میلیارد دلار در زیرساخت‌های آمریکا سرمایه‌گذاری کند، عربستان سعودی متعهد به سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری شده و توافقی ۶ میلیارد دلاری نیز با دولت کنیا امضا شده است. ترامپ این توافق‌ها را «اثباتی روشن بر بازگشت رهبری اقتصادی آمریکا» توصیف کرده است.
بلومبرگ تأکید می‌کند که تاکنون هیچ‌یک از طرف‌های خارجی مورد اشاره، از جمله مقامات ژاپنی یا مسئولان اتحادیه اروپا، بیانیه‌ای رسمی درباره این تعهدات منتشر نکرده‌اند. همچنین هیچ سند یا توافقنامه‌ای که شامل زمان‌بندی، ضمانت اجرا یا مبلغ قطعی باشد در دست نیست. به‌نظر می‌رسد که مذاکرات در بسیاری از محورهای اصلی، مانند کاهش تعرفه‌ها، تنظیمات صنعتی، صادرات کالا و مالکیت فکری، همچنان در جریان است.
انتقاد کارشناسان، تفاهم‌نامه به‌جای قرارداد رسمی
بررسی منابع خبری و گزارش‌های منتشرشده از سوی دولت‌های طرف قرارداد نشان می‌دهد که بخش بزرگی از این توافق‌ها هنوز در حد تفاهم‌نامه‌های اولیه (MoU) باقی مانده‌اند و به امضای قراردادهای الزام‌آور منتهی نشده‌اند. حتی در مواردی طرفین هنوز بر سر جزئیات کلیدی مانند جدول زمانی اجرایی یا محل سرمایه‌گذاری نهایی به توافق نرسیده‌اند.
در سطح جهانی، اعلام توافقات بدون پشتوانه حقوقی می‌تواند آثار منفی بر روابط تجاری بین‌المللی داشته باشد. ایجاد انتظارات ناپایدار، افزایش عدم اطمینان در بازارهای مالی و تضعیف جایگاه آمریکا در گفت‌وگوهای اقتصادی بین‌المللی از جمله پیامدهای احتمالی این رویکرد است. در شرایطی که جهان با چالش‌های اقتصادی متعددی مانند تورم بالا، نوسانات زنجیره تأمین و رقابت‌های ژئوپلیتیکی روبه‌روست، هرگونه بی‌ثباتی در سیاست‌های تجاری قدرت‌های بزرگ می‌تواند اثرگذار و مخرب باشد.
با توجه به نبود اسناد رسمی و عدم شفافیت در ساختار توافقات ادعایی ترامپ، تحلیلگران توصیه می‌کنند که پیش از هرگونه قضاوت درباره اثرگذاری اقتصادی این توافقات، باید منتظر اسناد اجرایی، اعلام تعهدات رسمی طرفین و روشن شدن مسیر اجرای آن‌ها بود. در غیر این صورت، آنچه امروز با عنوان «توافق بزرگ» مطرح می‌شود، ممکن است در عمل چیزی جز یک وعده تبلیغاتی برای انتخابات آینده نباشد.
ابعاد سیاسی اهداف ترامپ
کارشناسان معتقدند ترامپ تلاش دارد با استفاده از این اعلامیه‌های سرمایه‌گذاری، تصویر رئیس‌جمهوری موفق در جذب منابع خارجی را در افکار عمومی تقویت کند. با این حال، نبود شفافیت، می‌تواند در درازمدت به بی‌اعتمادی شرکای تجاری و کاهش اعتبار آمریکا در عرصه جذب سرمایه بین‌المللی منجر شود.
سیاست خارجی ترامپ؛ بازگشت به توافقات دوجانبه
دولت ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری خود، سیاست تجاری چندجانبه را به حاشیه رانده و بر توافقات دوجانبه با کشورهایی دارای مزیت راهبردی تمرکز کرده است. این استراتژی با حمایت طرفداران ملی‌گرایی اقتصادی همراه شده اما در محافل تجاری، نگرانی‌هایی درخصوص رقابت‌پذیری بلندمدت آمریکا ایجاد کرده است.
