اقتصاد روسیه هم‌زمان با نزدیک شدن به نشست سرنوشت‌ساز رؤسای‌جمهور پوتین و ترامپ، در وضعیت رو به فرسایش جدی قرار گرفته است. این بحران، ابزارهای پشتوانه کرملین را برای حفظ ثبات داخلی به چالش کشیده و فشار زیادی بر رئیس‌جمهور روسیه وارد می‌کند.
فرصت فشار آمریکا با فروپاشی اقتصادی روسیه
دونالد ترامپ امیدوار است بتواند از وضعیت بحرانی اقتصاد روسیه برای فشار بر پوتین و درخواست آتش‌بس در اوکراین بهره‌برداری کند. اگرچه روسیه تاکنون زیر فشار تحریم‌ها مقاومت نشان داده، تحلیلگران هشدار می‌دهند که ترکیب جنگ طولانی، هزینه‌های سنگین نظامی و فشارهای خارجی، اقتصاد این کشور را شکننده کرده است.
فروپاشی بخش غیرنظامی و فشار بر ذخایر مالی
با وجود آمارهای رسمی که رشد اقتصادی را نشان می‌دهند، گزارش‌های تحلیلی از فروپاشی زیرساخت‌های واقعی اقتصاد حکایت دارند. صندوق ثروت ملی و ذخایر نقدی روسیه تحت فشار بوده و منابع مالی رو به کاهش است؛ به طوری که دیگر توان حمایت از اقتصاد را مانند گذشته ندارند.
چالش‌های تولید صنعتی و محدودیت‌های ارزی
بخش تولید صنعتی روسیه نمی‌تواند پاسخگوی نیاز داخلی باشد. نرخ تورم بالا، محدودیت در منابع ارزی و ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ترکیبی خطرناک برای تضعیف اقتصاد ملی ایجاد کرده است.
سیاست‌های پولی محدودکننده و تهدید رکود
بانک مرکزی روسیه برای کنترل تورم مجبور به اعمال سیاست‌های سختگیرانه پولی شده است؛ از جمله افزایش نرخ بهره. این اقدامات فشار بر تقاضای داخلی و سرمایه‌گذاری‌ها را افزایش داده و ممکن است باعث رکود یا تورم‌زدگی (stagflation) شود.
رشد مصنوعی بخش دفاعی و آسیب اقتصاد غیرنظامی
در حالی که بخش دفاعی روسیه همچنان رشد می‌کند، این رشد به دلیل خریدهای دولتی است و نه ناشی از بهره‌وری یا نوآوری بخش خصوصی. در مقابل، بخش غیرنظامی بیشترین آسیب را دیده و شدیداً تحلیل رفته است.
رشد مصنوعی بخش دفاعی ناشی از تزریق گسترده بودجه دولتی، به جای ایجاد نوآوری و بهره‌وری واقعی، نشان‌دهنده تکیه روسیه بر اقتصاد فرماندهی است که در بلندمدت پایدار نیست. این امر باعث شده بخش دفاعی علی‌رغم حجم بالای سرمایه‌گذاری، کارایی لازم را نداشته باشد و صرفاً هزینه‌بر باقی بماند.
در مقابل، بخش غیرنظامی که محرک اصلی رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی است، به خاطر تحریم‌ها، خروج سرمایه‌گذاران خارجی و کاهش تقاضای داخلی، به شدت آسیب دیده و شاهد رکود عمیق و کاهش تولید است. این عدم تعادل می‌تواند به تضعیف کلی اقتصاد روسیه منجر شود و بحران‌های ساختاری عمیق‌تری را به همراه بیاورد که حتی بخش دفاعی را نیز در آینده تهدید کند.
اهمیت نشست پوتین و ترامپ در آلاسکا
- نشست آینده میان ترامپ و پوتین در آلاسکا اهمیت استراتژیک دارد و اقتصاد ضعیف روسیه، می‌تواند نقطه‌ی قوتی برای طرف آمریکایی باشد تا درخواست آتش‌بس یا مذاکرات جدی‌تری را مطرح کند .
- اگر اقتصاد روسیه به روند نزولی ادامه دهد، جامعه داخلی—به‌ویژه بخش‌های کارگری و خدماتی—با نارضایتی روبه‌رو خواهند شد. این امر احتمال فشار سیاسی داخلی و ناآرامی‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد.
- روسیه ممکن است برای رفع کسری‌های نظامی و بودجه‌ای، به اتکای بیشتر بر چین یا بازارهای شرایط‌پذیر روی آورد؛ اما منابع مالی محدود و تحریم‌ها، مانع گسترش چنین همکاری‌هایی است .
وابستگی بیشتر روسیه به چین و محدودیت‌های همکاری
روسیه ممکن است برای جبران کسری‌های نظامی و بودجه‌ای، به همکاری با چین و بازارهای محدود روی آورد. اما تحریم‌ها و منابع مالی محدود، مانع از گسترش گسترده این همکاری‌ها می‌شوند.
وابستگی فزاینده روسیه به چین در پی تحریم‌های گسترده غرب، به‌ویژه در حوزه انرژی، به‌عنوان یک راهبرد اضطراری برای تأمین منابع مالی جنگ و کاهش فشار اقتصادی عمل کرده است. با این حال، این همکاری با محدودیت‌هایی روبه‌رو است.
چین، با وجود حمایت از روسیه، خود با چالش‌های اقتصادی نظیر رشد کند، تورم و بدهی بالا مواجه است. این مشکلات می‌تواند بر توانایی چین در حمایت از روسیه تأثیر بگذارد و موجب عدم تعادل در روابط اقتصادی دو کشور شود.
جمع‌بندی: اقتصاد روسیه در آستانه بحران بزرگ
اقتصاد جنگ‌زده روسیه که به‌ظاهر با تزریق بودجه‌های کلان زنده نگه داشته می‌شود، در واقع شکننده و ناپایدار است. فروپاشی بخش غیرنظامی، نرخ تورم بالا، سیاست‌های پولی محدودکننده و کاهش ذخایر ملی، دولتی وابسته به موفقیت نظامی را در معرض خطر جدی قرار داده است. نشست پوتین و ترامپ فرصتی برای فشار به روسیه است، چرا که چالش‌های اقتصادی در مرکز بحث‌های بین‌المللی قرار گرفته‌اند.
