رکورد بی‌سابقه ۳.۵ میلیارد دلار تنها در یک ماه
اکوسیستم استارتاپی خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در سپتامبر ۲۰۲۵، جهشی تاریخی در جذب سرمایه تجربه کرد. شرکت‌های نوپا در این منطقه تنها در یک ماه موفق به جذب ۳.۵ میلیارد دلار شدند. این رقم، بر اساس داده‌های منتشرشده توسط پلتفرم‌های تحلیلی معتبری مانند ومضة (Wamda) و Digital Digest، بیانگر رشد ماهانه ۹۱۴ درصد و رشد سالانه ۱۱۰۵ درصد در سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) است.
این موفقیت چشمگیر در حالی رخ داده که سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه فناوری با روندی نزولی مواجه است؛ اتفاقی که توجه تحلیل‌گران اقتصادی بین‌المللی را به پویایی بازار منطقه جلب کرده است.
عملکرد سه‌ماهه سوم؛ نقطه عطف بازار استارتاپی منطقه
بررسی عملکرد سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران در این دوره حدود ۴.۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند؛ رقمی بی‌سابقه در تاریخ نوآوری منطقه‌ای.
نکته قابل توجه این است که حتی وقتی تأمین مالی بدهی (Debt Financing) را کنار می‌گذاریم، سرمایه‌گذاری در قالب سهام (Equity) نیز رشد قابل توجهی داشته است؛ به طوری که سرمایه‌گذاران نسبت به ماه قبل ۱۴۷ درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۹۴ درصد بیشتر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
عربستان و امارات؛ پیشتازان سرمایه‌گذاری در منطقه
در توزیع جغرافیایی سرمایه‌گذاری‌ها، عربستان سعودی با اختلاف چشمگیری در صدر قرار دارد و در سپتامبر ۲۰۲۵ موفق به جذب ۲.۷ میلیارد دلار سرمایه شد. حمایت‌های گسترده دولت، بهبود زیرساخت‌های قانونی و راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری عمومی، از عوامل اصلی این جهش هستند.
پس از عربستان، امارات متحده عربی با جذب ۷۰۴ میلیون دلار، جایگاه خود را به‌عنوان قطب نوآوری منطقه‌ای تثبیت کرده است. شهر دبی، میزبان شتاب‌دهنده‌ها و سرمایه‌گذاران خصوصی برجسته، نقش کلیدی در این روند ایفا می‌کند.
فین‌تک و پروپ‌تک؛ بخش‌های برنده سرمایه‌گذاری جدید
فناوری مالی (FinTech) همچنان کانون توجه سرمایه‌گذاران است. رشد تقاضا برای خدمات مالی دیجیتال، توسعه کیف‌پول‌های الکترونیکی و زیرساخت‌های پرداخت آنلاین از مهم‌ترین دلایل جذابیت این بخش به شمار می‌روند.
همچنین فناوری املاک و مستغلات (PropTech) نیز رشدی چشمگیر داشته است. نمونه بارز آن جذب سرمایه قابل توجه توسط شرکت «Property Finder» است که ظرفیت‌های فناوری در بازار املاک را به نمایش گذاشته است.
مدل‌های B2B2C؛ روند نوظهور در اکوسیستم استارتاپی
یکی از نکات برجسته گزارش‌های اخیر، افزایش محبوبیت مدل‌های کسب‌وکار B2B2C (کسب‌وکار به کسب‌وکار به مصرف‌کننده) است. برخلاف گذشته که استارتاپ‌ها عمدتاً روی مدل‌های B2B یا B2C تمرکز داشتند، اکنون بسیاری به مدل‌های ترکیبی روی آورده‌اند که هم مشتریان سازمانی و هم مصرف‌کنندگان نهایی را هدف قرار می‌دهد.
این مدل‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت مقیاس‌پذیری، شانس موفقیت بیشتری در بازارهای متنوع منطقه دارند و توجه ویژه سرمایه‌گذاران را جلب کرده‌اند.
چالش‌ها و نگرانی‌های پیش‌رو
با وجود این رشد چشمگیر، تحلیل‌گران نسبت به برخی چالش‌های ساختاری و ژئوپولیتیکی هشدار می‌دهند که می‌توانند تداوم این روند را به خطر اندازند. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:
- نوسانات ارزی و نرخ بهره در برخی کشورهای منطقه
- تنش‌های سیاسی و بی‌ثباتی ژئوپولیتیکی
- تمرکز بیش از حد سرمایه‌گذاری در عربستان و امارات و کم‌توجهی به بازارهای نوظهور مانند مصر، اردن و مراکش
- وابستگی برخی استارتاپ‌ها به سرمایه خارجی و نبود تنوع در منابع درآمد
آینده‌ای روشن با حضور سرمایه‌گذاران جهانی
با وجود چالش‌ها، شواهد نشان می‌دهند که اکوسیستم استارتاپی MENA بیش از هر زمان دیگری مورد توجه صندوق‌های ثروت ملی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری دولتی و سرمایه‌گذاران بین‌المللی خطرپذیر قرار گرفته است.
اگر این روند با سیاست‌گذاری هوشمندانه و توسعه زیرساخت‌های حمایتی همراه شود، سال ۲۰۲۵ می‌تواند نقطه عطفی تاریخی در رشد سرمایه‌گذاری نوآورانه در منطقه باشد. روندی که نه تنها به تسریع رشد اقتصادی کمک می‌کند، بلکه جایگاه خاورمیانه را در نقشه جهانی فناوری و نوآوری نیز تقویت خواهد کرد.